Żywienie, karmienie piersią, higiena i wizyty kontrolne mają ogromny wpływ na pojawianie się próchnicy u dzieci. Czy wiesz, że zaleca się niestosowanie kubka z „dzióbkiem” czy niekapka? Dowiedz się jakich zaleceń należy przestrzegać, aby uchronić swoje dziecko od próchnicy.
Jak zapobiegać powstawaniu próchnicy u dzieci?
Żywienie
Żywienie dziecka ma ogromny wpływ na zdrowie jego zębów i całego organizmu. Kiedy zaczyna się wprowadzanie stałych pokarmów do diety dziecka, należy pamiętać, aby nie podawać pokarmów bogatych w cukry proste (np. herbatki słodzone, gotowe słodkie kaszki instant, dosładzane desery, chrupki, ciasteczka, biszkopty). Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia w pierwszych 2 latach życia dziecka do posiłków nie należy dodawać soli i cukru.
Wczesne dzieciństwo i etap rozszerzania diety to tak naprawdę najlepszy czas, aby dziecko zapoznawało się głównie ze smakami warzyw.
Nie zaleca się w ogóle podawania dzieciom soków w 1. roku życia dziecka i dodatkowo limitowanie ich ilości w późniejszym wieku. Zdecydowanie, zamiast soków lepiej podawać warzywa i owoce. Napoje słodzone są niewskazane dla dzieci (słodka herbata, wody smakowe, soki, kakao typu instant, napoje gazowane). Sprzyjają one rozwojowi próchnicy, cukrzycy i otyłości.
Karmienie piersią
Mleko mamy jest najlepszym pokarmem dla dziecka. Zaleca się, aby niemowlęta były karmione tylko pokarmem mamy przez pierwsze 6 miesięcy życia, bez podawania innych płynów, chyba że lekarz zdecyduje inaczej. Eksperci zalecają, aby karmienie piersią było kontynuowane po 12. miesiącu życia tak długo, jak będzie to pożądane przez matkę i dziecko. W tym czasie należy uzupełniać dietę pokarmami stałymi. Przy dłuższym karmieniu piersią należy zwrócić szczególną uwagę na higienę jamy ustnej, pilnować, aby dziecko nie zasypiało przy piersi, ograniczyć karmienie piersią w nocy, pilnować mycia zębów po wieczornym posiłku, ograniczyć ilość cukrów i soków w diecie. Dziecko powinno być też pod stałą opieką stomatologiczną.
Higiena i wizyty kontrolne
O higienę jamy ustnej dziecka należy dbać od samego początku. Najlepiej przemywać jamę ustną małego dziecka codziennie wieczorem przed snem gazikiem lub specjalnym miękkim bawełnianym naparstkiem nasączonym przegotowaną wodą. W ten sposób usuwamy resztki pokarmów i przyzwyczajamy dziecko do regularnych zabiegów w jego buzi. Kiedy pojawią się pierwsze zęby, używamy szczoteczki z miękkim włosiem i pasty dostosowanej do wieku dziecka. Pastę powinien nakładać rodzic. Do 3 roku życia należy używać minimalnej ilości pasty do zębów (tzw. „muśnięcie” na szczoteczce), w 3-6 roku życia – wielkości ziarnka groszku. Rodzice powinni myć dziecku zęby nawet do 10. roku życia. Bardzo ważne jest mycie zębów przed snem. Dzieci powinny być przyzwyczajone, że po wieczornym myciu zębów nie można już nic jeść ani pić, z wyjątkiem wody.
Dziecko powinno być pod regularną opieką stomatologiczną. Na pierwszą wizytę z dzieckiem należy się wybrać między 6. a 12. miesiącem życia dziecka, najlepiej po wyrżnięciu pierwszego zęba mlecznego. Lekarz na wizycie przekaże informacje o czynnikach ryzyka wystąpienia próchnicy u danego dziecka, udzieli podstawowych wskazówek w zakresie żywienia, pokaże jak dbać o higienę jamy ustnej dziecka.

Jakich zaleceń należy przestrzegać?
Zalecenia:
- Po ukończeniu 6. miesiąca życia najlepszym płynem zaspokajającym pragnienie jest woda. Zadbaj o to, aby stała się głównym napojem w diecie dziecka.
- Nie podawaj dziecku soków w 1. roku życia, później ich ilość powinna być limitowana. Zastępuj je owocami i warzywami.
- Nie podawaj dziecku herbatek słodzonych, wód smakowych, napojów słodzonych, kakao typu instant, napojów gazowanych.
- Po ukończeniu 12. miesiąca życia w nocy i przed snem nie podawaj innych napojów niż woda.
- W miarę pojawienia się pierwszych zębów ograniczaj karmienie nocne i eliminuj zasypianie dziecka przy karmieniu.
- Kiedy w jamie ustnej pojawią się zęby, rozpocznij podawanie pokarmów coraz mniej rozdrobnionych, wymagających gryzienia i żucia.
- Dieta dziecka powinna być urozmaicona, zdrowa, bogata m.in. w witaminy A, C, D, żelazo, cynk, wapń, fosfor i błonnik.
- Wprowadź karmienie z kubka po 6. miesiącu życia.
- Odstaw karmienie z butelki w okolicy 12. miesiąca życia.
- Napoje podawaj w kubku (unikaj stosowania kubka z „dzióbkiem” czy niekapka).
- Nie podawaj dziecku słodkich przekąsek.
- Eliminuj cukry proste w diecie.
- Jako przekąski podawaj warzywa.
- Sprawdzaj składy produktów, zawsze patrz na zawartość cukrów.
- Nie zanurzaj smoczka w słodkiej substancji.
- Nie oblizuj smoczka, nie całuj dziecka w usta.
- Jeżeli dziecko ma silny odruch ssania i potrzebuje smoczka, podawaj go na chwilę, tylko wtedy, kiedy go naprawdę potrzebuje. Dobierz właściwy rozmiar, dbaj o jego higienę.
- Odstaw smoczek około 1. roku życia, przedłużone ssanie smoczka powyżej 2. roku życia przekształca się w silny nawyk, negatywnie wpływa na zgryz i naukę mowy.
- Regularnie i właściwie dbaj o higienę jamy ustnej dziecka i swoją.
- W konsultacji z pediatrą zadbaj o podawanie odpowiedniej dawki witaminy D.
- Pamiętaj, aby zgłosić się na pierwszą wizytę do gabinetu stomatologicznego pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia dziecka, najlepiej po wyrżnięciu pierwszego zęba mlecznego.
Jama ustna – problemy z karmieniem piersią
Kiedy jest problem z przystawieniem dziecka do piersi: maluch nie potrafi się prawidłowo przyssać, brodawka wypada mu z buzi, jest niespokojny, szybko się męczy, mama ma poranione brodawki; należy sprawdzić, czy dziecko nie ma skróconego wędzidełka podjęzykowego. Zbyt krótkie wędzidełko ogranicza pracę języka, stąd problemy ze ssaniem. Dodatkowym i uciążliwym objawem mogą być też kolki i słaby przyrost wagi dziecka. Kiedy noworodek płacze i ma otwarte usta można zobaczyć krótkie i grube wędzidełko. Dlatego najlepiej jeszcze w szpitalu skonsultować się z lekarzem pediatrą lub położną. Zabieg podcięcia wędzidełka trwa krótko i jest mało inwazyjny. Może być przeprowadzony jeszcze na oddziale noworodkowym. Jeżeli w szpitalu nikt jednak nie zauważył problemu, a Ty go podejrzewasz, zawsze lepiej skonsultować się z doradcą laktacyjnym, położną, neurologopedą lub lekarzem pediatrą. Oni z pewnością rozwieją Twoje wątpliwości, a jeżeli będzie taka potrzeba – pokierują Cię na zabieg.
RAZEM możemy zmienić te smutne statystyki.
Najlepiej wdrażać działania profilaktyczne w momencie pojawienia się dziecka na świecie, a najlepiej w trakcie planowania ciąży. Należy zadbać o prawidłową higienę jamy ustnej, zwrócić uwagę na odpowiedni sposób odżywiania, poziom witaminy D i dbać o swoje zdrowie. Formowanie i mineralizacja zawiązków zębów zaczyna się w już okresie ciąży. Jeżeli mama ma ubytki próchnicowe, choroby przyzębia, trzeba pamiętać, że czas ciąży nie jest przeciwwskazaniem do leczenia. Wręcz przeciwnie – wskazane jest wyleczenie zębów i wszystkich problemów w obszarze jamy ustnej, aby wyeliminować ryzyko przedwczesnego porodu i innych powikłań. Po porodzie należy kontynuować działania profilaktyczne.
Autor:
Lekarz specjalizujący się w zdrowiu publicznym, ekspert ds. profilaktyki, mama. Prezes i założycielka Fundacji Kraina Zdrowia. Wspólnie z zespołem pomaga rodzicom i pedagogom dbać o zdrowie i rozwój dzieci.