Z podręcznika możemy wyczytać, że „wada zgryzu jest zaburzeniem w budowie i w czynnościach narządów jamy ustnej. Zaburzenie może być ograniczone tylko do zębów lub łuków zębowych i ich wzajemnych relacji.” Co to oznacza?
Wadą zgryzu możemy nazwać sytuację, w której np. zęby są stłoczone, obrócone, nieprawidłowo ustawione, brakuje na nie miejsca w łuku itd. Z wadą zgryzu spotykamy się również w przypadku gdy łuki zębowe (górny i dolny) nie są wzajemnie dopasowane.
Wady zgryzu – niektóre rodzaje
Wady poprzeczne
Zgryzy krzyżowe – charakteryzują się odwrotnym nagryzem, czyli zachodzeniem części zębów dolnych na górne. Bardzo często występuje przesunięcie linii pośrodkowej zębów siecznych oraz asymetria w układzie warg. Wśród nich możemy wyróżnić:
Zgryz przewieszony – powstaje na skutek zbyt szerokiej szczęki lub zbyt wąskiej żuchwy lub występowania obu tych objawów jednocześnie. Dotyczy zębów bocznych górnych, które ścianą podniebienną kontaktują się ze ścianą przedsionkową zębów dolnych.
Wady dotylne
Tyłozgryz – występuje, gdy podczas zwarcia zębów dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do górnego. Zęby przednie często nie stykają się, ale nie jest to regułą.
Rozróżniamy tyłozgryz częściowy, całkowity i rzekomy.
Dotylnie ustawienie żuchwy bez wyraźniejszych zmian w jej budowie charakteryzuje tyłożuchwie czynnościowe.
Retrogenia – zmiany w budowie samej żuchwy
Wady doprzednie
Nazywane są ogólnie przodozgryzami, ponieważ charakteryzują się wysunięciem dolnego łuku zębowego w stosunku do górnego. Ich wspólną cechą jest ustawienie zębów przednich dolnych przed górnymi.
Wśród nich możemy wyróżnić:
Przodozgryz częściowy
Przodozgryz całkowity
Przodozgryz rzekomy
Przodożuchwie czynnościowe – obserwujemy doprzednie ustawienie całej żuchwy bez widocznych zmian w jej budowie.
Przodożuchwie morfologiczne, czyli progenia – wada wrodzona powstała na tle nadmiernego poprzedniego wzrostu żuchwy.
Zgryzy otwarte
W zgryzach otwartych obserwujemy mniej lub bardziej rozległą szparę niedogryzową (w tym miejscu zęby górne i dolne nie kontaktują się). Może ona występować w odcinku przednim lub bocznym. Powstawanie tych wad bywa związane z takimi nawykami jak ssanie palca, smoczka, wargi dolnej itp., a także z dysfunkcjami jak nieprawidłowy typ połykania czy nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka. Przeważnie występują zaburzenia mowy typu seplenienie.
Zgryzy głębokie
Wspólną cechą zgryzów głębokich jest zwiększony nagryz pionowy zębów górnych na dolne. W zgryzie prawidłowym korony zębów siecznych górnych pokrywają mniej więcej 1/3 koron zębów siecznych dolnych, natomiast w zgryzach głębokich zęby sieczne dolne często są niemal w całości zasłonięte przez górne.
Stłoczenia zębów
Tę wadę diagnozujemy, kiedy w łuku zębowym jest zbyt mało miejsca. Zęby wyrzynają się wówczas w nieprawidłowej pozycji, miejscu lub ulegają zatrzymaniu w kości. Możemy wyróżnić:
Stłoczenia pierwotne – kiedy zęby są zbyt duże w stosunku do kości.
Stłoczenia wtórne – związane są z wczesną utratą zębów trzonowych mlecznych, co powoduje przemieszczenie się pierwszych stałych zębów trzonowych do przodu i w następstwie brak miejsca dla nowych zębów stałych.
Stłoczenie trzeciorzędowe – żuchwa jest kością najdłużej rosnącą ze wszystkich kości czaszki. W związku z tym wydłużający się trzon żuchwy wysuwa dolne zęby przednie, które – napotykając na opór zębów siecznych górnych – ulegają stłoczeniu.
Opisując wady zgryzu należy również wspomnieć o nieprawidłowościach zębowych takich jak:
Zaburzenia budowy zębów
Zaburzenia liczby zębów
Zaburzenia położenia zębów
Zaburzenia czasu wyrzynania zębów
Czym charakteryzuje się zgryz prawidłowy?
To zależy od wieku. Wiele wad rozwija się w różnych okresach życia dziecka, najczęściej z powodu dysfunkcji i szkodliwych nawyków. Dlatego pierwsza wizyta ortodontyczna powinna odbyć się już w ciąży. Dzięki temu przyszła Mama dowiaduje się, w jaki sposób karmić dziecko, układać do snu oraz na co zwrócić uwagę, aby mogło rozwijać się w sposób prawidłowy.
W późniejszych okresach, w przypadku braku niepokojących sygnałów, zgryz badamy:
- Między 3. a 6. rokiem życia, kiedy dziecko ma już wszystkie zęby mleczne.
- Między 7. a 9. rokiem życia. Jest to pierwszy etap wymiany zębów mlecznych na stałe – wyrastają pierwsze stałe zęby trzonowe, wypadają mleczne siekacze i wyrastają siekacze stałe.
- Między 10. a 12. rokiem życia. Jest to drugi etap wymiany zębów mlecznych na stałe – wyrastają stałe zęby przedtrzonowe i kły.
Wady zgryzu a wady wymowy
Występowanie wad zgryzu często wiąże się z wadami wymowy. Artykulacja głosek uwarunkowana jest prawidłową budową, funkcją oraz współpracą narządów aparatu artykulacyjnego (języka, warg, żuchwy, podniebienia, policzków, zębów).
Grupy wad zgryzu, w których najczęściej obserwuje się wady wymowy, to: zgryzy otwarte, przodozgryzy oraz tyłozgryzy z dużym nagryzem poziomym.
W zgryzach otwartych, w związku z występowaniem szpar niedogryzowych, dochodzi do zniekształcenia głosek przedniojęzykowo-zębowych: t, d, n, s, z, dz.
W wadach dotylnych, na skutek cofnięcia miejsca artykulacji spółgłosek zębowych, zmiany dotyczą brzmienia takich głosek, jak: s, z, c, dz. Mają one brzmienie zbliżone do ś ź ć . Jest to nazywane seplenieniem wargowo-zębowym lub przyzębowym.
W wadach doprzednich zaś brak pionizacji przedniej części języka, opieranie się jego końca o dno jamy ustnej i przyleganie do językowej powierzchni zębów siecznych dolnych skutkuje nieprawidłową, dorsalną wymową głosek: t, d, n, sz, ż, cz, d, l, r, ś, ź, ć, dź, ń .
Jeśli coś budzi nasz niepokój
Jeśli coś budzi nasz niepokój, nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty. Warto wiedzieć, ze dzieci do 12 roku życia mają zapewnione leczenie ortodontyczne w ramach NFZ. Obejmuje ono tylko określone procedury i procesy leczenia takie np. jak diagnostyka wady, zdjęcie panoramiczne czy aparat zdejmowany. Czas oczekiwania na wizytę w ramach NFZ może być długi dlatego zdecydowanie warto zadbać o to wcześniej. W razie problemów można skorzystać także z konsultacji w prywatnej placówce.
Autor:
